مشکل را در کمتر از ۵ دقیقه بررسی کنیم.
به‌عنوان کسی که سال‌ها در کنار بیماران مبتلا به بیماری‌های نشیمنگاهی کار کرده‌ام، بارها دیده‌ام که بیماران شقاق را در ابتدا بی‌اهمیت می‌دانند. تصور رایج این است که «یک ترک کوچک» خودش خوب می‌شود. اما حقیقت این است که شقاق اگر در همان مراحل ابتدایی درمان نشود، می‌تواند به یکی از دردناک‌ترین مشکلات مقعدی تبدیل شود؛ با عوارضی مثل عفونت، آبسه، و گاه حتی بی‌اختیاری در کنترل گاز یا مدفوع.
در این نوشته، بعنوان یک پرستار حرفه‌ای توضیح می‌دهم که چرا شقاق را باید جدی بگیرید، چگونه علائم خطر را تشخیص دهید و چه‌کار کنید تا بدون استرس و جراحی، مسیر بهبود را طی کنید.
شقاق مقعدی چیست و چرا نباید نادیده گرفته شود؟
شقاق یا فیشر مقعدی، ترک دردناکی است در دیواره داخلی کانال مقعد که معمولاً بر اثر یبوست، دفع سخت یا زور زدن مکرر ایجاد می‌شود. در مراحل اولیه سطحی است و با رعایت رژیم غذایی و مصرف پمادهای ترمیم‌کننده بهبود می‌یابد.
اما اگر این زخم به‌موقع ترمیم نشود، التهاب عمیق‌تر شده، عضله اسفنکتر داخلی دچار اسپاسم می‌شود و روند خون‌رسانی به آن ناحیه کاهش می‌یابد. این یعنی زخم دیگر به‌راحتی ترمیم نمی‌شود و وارد مرحله «مزمن» می‌گردد.
چه زمانی شقاق خطرناک می‌شود؟ (هشدارهای پرستاری)
در بیشتر بیماران، شقاق در عرض چند هفته التیام می‌یابد، ولی اگر موارد زیر را مشاهده کردید، باید جدی گرفته شود:
درد و خونریزی بیش از ۴ تا ۶ هفته
ترشحات چرکی یا بوی نامطبوع در ناحیه زخم
احساس انقباض شدید مقعد و سختی در دفع
بی‌اثر بودن پمادهای موضعی یا درمان‌های خانگی
تب یا التهاب ناحیه نشیمنگاه
در این وضعیت، احتمال تبدیل شدن زخم ساده به شقاق مزمن یا عفونت عمیق زیاد است. لطفاً صبر نکنید؛ مراجعه سریع به پزشک متخصص می‌تواند جلوی درد و درمان‌های سنگین‌تر را بگیرد.
عوارض خطرناک شقاق درمان‌نشده
به‌عنوان یک پرستار، بارها شاهد بوده‌ام بیمارانی که از ترس یا خجالت، مراجعه را به‌تعویق انداخته‌اند؛ اما در نهایت مجبور به درمان‌های پیچیده‌تری شده‌اند. در ادامه، مهم‌ترین عوارضی را که نباید نادیده گرفت، عرض می‌کنم:
عفونت و آبسه مقعدی: زخم باز بهترین محل برای ورود باکتری‌هاست. در صورت پیشرفت، آبسه ایجاد می‌شود و گاه نیاز به تخلیه جراحی دارد.
تشکیل فیستول مقعدی: اگر آبسه درمان نشود، ممکن است مسیر ارتباطی بین پوست و داخل مقعد ایجاد کند؛ بیماری‌ای مزمن و دردناک که فقط با لیزر یا جراحی درمان می‌شود.
خونریزی و کم‌خونی: زخم‌هایی که دائم باز می‌مانند، می‌توانند باعث خونریزی مزمن و افت هموگلوبین شوند.
تنگی کانال مقعد: ترمیم ناقص زخم می‌تواند منجر به فیبروز و تنگی دهانه مقعد شود.
بی‌اختیاری در دفع: اگر عضله اسفنکتر آسیب ببیند، احتمال نشت گاز یا مدفوع وجود دارد.
هر یک از این علائم نه‌تنها جسم شما بلکه روحیه و کیفیت زندگی را به‌شدت تحت‌تأثیر می‌گذارد.
چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟
در طول کار بالینی، الگوی مشخصی در بیماران مشاهده کرده‌ام. در گروه‌های زیر احتمال بروز یا مزمن شدن شقاق بیشتر است:
زنان باردار یا تازه‌زا به‌دلیل افزایش فشار لگنی
افراد با یبوست مزمن یا عادت زور زدن در اجابت مزاج
ورزشکاران قدرتی و بدنسازان
مبتلایان به بیماری‌های التهابی روده (مانند کرون یا کولیت)
کسانی که سابقه شقاق داشته‌اند اما درمان کامل نگرفته‌اند
اگر در یکی از این گروه‌ها هستید، پیشگیری برای شما از درمان مهم‌تر است.
راهکارهای پیشگیری و مراقبت خانگی (توصیه پرستاری)
پیشگیری از شقاق بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان آن است. کافی است چند رفتار را در سبک زندگی‌تان اصلاح کنید:
مصرف روزانه فیبر کافی از طریق سبزیجات، میوه تازه و نان سبوس‌دار
نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب برای نرم نگه‌داشتن مدفوع
اجتناب از نشستن طولانی در سرویس بهداشتی یا زور زدن هنگام دفع
انجام پیاده‌روی‌های منظم برای تحریک حرکات روده
استفاده از پمادهای موضعی ضدالتهاب و ترمیم‌کننده در شروع علائم
به بیماران همیشه می‌گویم: «رعایت این چند نکته ساده، بهتر از تحمل هفته‌ها درد و درمان است.»
روش‌های درمانی؛ از مراقبت خانگی تا لیزر
بسته به شدت بیماری، درمان ممکن است به یکی از سه روش انجام شود:
درمان خانگی و دارویی: شامل رژیم پرفیبر، ملین‌ها و پمادهای موضعی برای مراحل خفیف.
تزریق بوتاکس یا داروهای شل‌کننده عضله: در برخی بیماران باعث کاهش اسپاسم و بهبود جریان خون می‌شود.
لیزر درمانی: در شقاق‌های مزمن و عمیق، لیزر به‌عنوان روش قطعی و بدون جراحی توصیه می‌شود. این روش سرپایی، بدون نیاز به بخیه و بیهوشی است و بیمار همان روز مرخص می‌شود.
چه زمانی مراجعه به متخصص ضروری است؟
اگر بیش از دو هفته از درد، خونریزی یا سوزش رنج می‌برید، دیگر منتظر نمانید. زخم فعلی ممکن است سطحی نباشد. با معاینه دقیق و تشخیص علت اصلی، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.
در مجموعه‌های تخصصی مانند بهبود لیزر در غرب تهران، درمان شقاق با لیزر در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود. من شخصاً بارها شاهد بودم بیمارانی که سال‌ها از درد رنج می‌بردند، تنها در یک جلسه سرپایی، بدون بیهوشی و بدون بستری بهبود یافته‌اند.
توصیه‌های نهایی پرستار
درد شقاق نه فقط جسمی بلکه روانی است؛ به‌ویژه برای بیماران خجالتی یا آن دسته که از مراجعه به کلینیک شرم دارند. اما به‌یاد داشته باشید، به‌تعویق انداختن درمان، درد شما را چند برابر می‌کند.
اگر شقاق به‌موقع درمان شود، در بیشتر موارد بدون نیاز به جراحی بهبود می‌یابد. درمان‌های تأخیری و خوددرمانی فقط شرایط را سخت‌تر می‌کنند. پس لطفاً بدن خود را جدی بگیرید و به آن رسیدگی کنید.
اگر مدتی است هنگام اجابت مزاج دچار سوزش یا خونریزی هستید، دیر اقدام نکنید.
در مرکز تخصصی بهبود لیزر در غرب تهران، درمان شقاق و هموروئید با جدیدترین روش‌های لیزری انجام می‌شود،درمان بدون بیهوشی، بدون بستری، و با بازگشت سریع به زندگی عادی.
👩⚕️ پرستاران ما در تمام مراحل درمان کنار شما خواهند بود تا تجربه‌ای راحت، ایمن و بدون اضطراب داشته باشید.
📞 همین حالا تماس بگیرید و مشاوره اولیه خود را رزرو کنید: بازگشت به آرامش فقط یک تصمیم فاصله دارد.
